Cem'iyyetimiz

 قال الله تعالی عز و جل

"و اعتصمو ابحبل الله جمیعاً ولا تفرقوا"

  Madem ki milletin hakk ictimaı iade idildi.

  Madem ki hükumet, harekat keyfiyye ve muamelat müstebidesine nihayet virerek milletin efkar ma'kule ve meşru'ası muhassalasının cihet istikametini ta'kibe başladı. 

  Madem ki usul meşveret her işimizde üss'ül esas ittihaz kılındı.

  Madem ki herkesin, mevki' ictimaiyyesi nisbetinde mes'ul ve muateb tutulacağı takarrür itdi. Bütün efrad millet içün bir çok vazifeler hasıl oldu.

  Bu vezaifden biri ve belki birincisi, meşrutiyyet meşru'amızın esasını tahkim u tersin itmek idi; bu vazife heman heman ifa idildi. Taht emniyyetimizde bir hükumet meşruta teessüs itdi. Bize bu seadeti bahşa sebeb olan cem'iyyet, bu meşrutiyyet meşru'amıza te'sir ve ika' zarar idebilecek elleri kırmak hususunda efkar ümmetin, kulub milletin pişvalığı vazifesini deruhde itdi. Cenab Hakk'dan ise ümidimiz berkemaldir. Çünki (ید الله مع الجماعه)dır.

  Diğer bir vazifei mühimme de efrad milletin ayrı ayrı teşebbüsat ma'kuleleri terkib u tevhid idilerek mecrai lazımına sevk idilmesi keyfiyyeti idi.

  Evvelki vazife, seadet milliyyemizin mevzu'unu teşkil eylediği gibi bu da ğayesini te'min eyleyecekdir.

  Bu noktayı derpiş iden erbab mesalik, meslekleri dairesinde bir takım cem'iyyetler teşkiline başladılar. Gerçi lüzum tabi'i olmaksızın yalnız görenek sevkıyle faidesiz encümenler teessüs değil, teşekkül itdi. Fakat tehavvülat haliyyemizdeki fevk'aladelik, inkılab hazıramızdaki sür'at düşünülürse, esasen ğayr tabi'i olan bu ictima'ların bu noktai nazardan tabi'i olduğı teslim idilmek iktiza ider.

  Bu sahnei inkılabda ulema, umuma teveccüh iden vezaifle beraber ayrıca mühimm bir vazife karşısında bulunuyordu. Bu vazife ise bütün müslimine mu'tekedat esasiyyelerini tefhim, vazifei diniyyelerini tebliğ itmek farizasıdır.

  Fi'lhakika senelerden beri teb'id idilen cehalet ve istibdadın netayic ilmiyyesi olarak efrad müsliminin ma'lumat diniyyesi müktesebat sairesiyle mütenasib bir halde kalmış ve medeniyyet ğarbiyyenin; iktibas ve memleketimize tatbiki adeta farz olan terakkiyatı medeniyyesine lakaydane davranarak tedenniyatı ahlakiyyesine temayüller gösterilmiş ve aftab İslamiyyet'in şa'şa'ai hakikiyyesini idrak idemiyecek nazarlar çoğalmış idi.

  Ulema bu acı hakikati derpiş idiyordu. Temamiyle anlayordu. Ağlayordu. Fakat bir şey söyleyemiyordu. Yalnız:

  (یریدون ان یطفؤ انور الله بافو اههم ویأبی الله الایتم نوره) ayet kerimesini okuyarak atiye intizar idiyordu. Çünki erbab din biliyordu ki dinini Allah her zaman himaye idecekdir. Evet bir şey söyleyemiyordu. Çünki tebliğ ahkam diniyyeye hangi noktasından başlanılsa adalet ve levazımına temessük, zülm u istibdada mukavemet emrinden başka bir şey' olmayacakdı. Bunı anlayan eclaf istibdad efkar mel'anetlerini başlıca ulemaya atf itmişlerdi. Vaazlarda dua ve İsrailiyyat'dan başka heman heman bir şey' söylenmemesi mecburi idi.

  Ulema, uhdesine terettüb iden o icrasında mecburiyyet diniyye bulunduğı halde te'sir istibdadla yalnız tasavvurlarda kalan şu vezaif aliyyeyi şimdi kemal himmetle ifaya karar virdi. Ve hemen bir cem'iyyet ilmiyye te'sis itdi.

  Serd idilen şu üç vazifei esasiyyeden anlaşılır ki:

  Evvelen - Cem'iyyetimiz bir "Cem'iyyet Siyasiyyei Vataniyye"dir. Şu vazifei umumiyye noktai nazarından cem'iyyetimiz doğrudan doğruya "Osmanlı İttihad Ve Terakki Cem'iyyeti"ne merbutdur. Binaenaleyh İttihad Ve Terakki Cem'iyyeti'nin bütün Osmanlıların seadet müşterekelerini te'min hususunda ta'kib itdiği meslek siyasiyi ta'kib idecek ve tebliğat meşru'asını her zeman ifa eyleyecekdir.

  Saniyen - Cem'iyyetimiz bir "Cem'iyyet İlmiyye"dir. Binaenaleyh İstanbul ve taşra medreselerinin ihyası ve tahsilin tealisi ve talebei ulumun her nev' ulumdan hisseyab idilebilmesi çarelerini düşünecek ve mekteb ibtidaiyye ve sairede tahsil diniyi nazar i'tibara alacak ve aid oldukları makam nezdinde teşebbüsat lazımede bulunacakdır.

  Salisen - Cem'iyyetimiz bir "Cem'iyyet Diniyye"dir. Binaenaleyh gerek mevkut ve ğayr mevkut risale ve ceridelerle ve gerek va'az u nesayih suretiyle müslümanların dinlerine olan merbutiyyetlerinin temamii takviyyesine çalışacak ve her sınıf halka zaruriyat diniyyesini ve istita'ati nisbetinde ahkam İslamiyye tefhim u tebliğ idilecek ve lüzum görilen mahallere birer hey'et ilmiyye irsal eyleyecekdir.

  Ve bahusus sırf hakayik İslamiyye'ye adem vukufdan neş'et iden ba'zı efkarın pek sehif, pek haksız olduğı dahi enzar umumiyye karşusunda isbat idilecekdir.

(و من الله لتوفیق)

Fatin

Me'haz: wikilala.com, Beyan'ül Hakk, Aded 1